adam

Qaraqalpaqsha (kaa)

Morfologiyalıq hám sintaksislik qásiyetleri

Seplik	Birlik san	Kóplik san
Ataw	adam	adamlar
Iyelik	adamnıń	adamlardıń
Barıs	adamǵa	adamlarǵa
Tabıs	adamdı	adamlardı
Shıǵıs	adamnan	adamlardan
Orın	adamda	adamlarda

atlıq, a-dam

Etimologiyası

arabsha Adam ata

Leksikalıq mánileri

1. Oylaw hám sóylew qábileti bar, turmısqa kerekli óndiris quralların isley alatuǵın hám ol qurallardı jámiyetlik miynet procesinde paydalana alatuǵın jan iyesi, kisi, insan. • Bir máhálde sırtqı esik ashılıp, bir adam kirip kele berdi (Á. Shamuratov).
2. Ulıwma adam balası, adamzat. • Túrkmen feodalları Bozatawdı adam aytqısız etip shabadı (B. Ismaylov).
3. Kópshilik, barlıq jurt-xalıq. • Gedeyler húkimetin ornatıw ushın qansha adam qurban boldı (K. Sultanov).

Turaqlı sóz dizbekleri

♦ Adam boyı – adam boyı shenli aralıq, qashıqlıq, tereńlik, biyiklik, uzınlıq. • Adam boyı jerlerge, Aparıp saldıq qazanı (S. Májitov). Adam bende – adamnıń tuqımı, adam atawlı. • Úyde adam bende joq. Adam uǵlı – adam balası, adamnıń tuqımı, adamiyzat. • Adam uǵlı bári birdeyin bolmas, Biriniń gúli solsa, biriniki solmas (Berdaq). Adam qunı – a) revolyuciyaǵa shekemgi tártip boyınsha óltirilgen adam ushın óltirgen adam tárepinen óndiriletuǵın dúnya-mal. b) qımbat, taptırmaytuǵın, bahasız, bahası tabılmaytuǵın, bahası joq, eń qádirli. • Adam qunı aq dári berip, Gúlzardı tiriltken eken (Berdaq).

Sinonimleri

◌ insan

Awdarmaları

Russha

■ человек; • sovet adamı советский человек; • naǵız adam настоящий человек; • oqımıslı adam учёный человек; • jergilikli adam абориген; • ashkóz adam алчный, скупой, жадный человек; • jalqaw adam лентяй; • miynet etpegen adam белоручка; • jalǵız bas adam безродный человек; • adam bolıw выйти в люди, стать человеком.

Inglisshe

■ n. man, human being, person; • jay (ápiwayı) adam ordinary man; • tájiriybeli adam man of experience; • adam tárizli anthropoid; • adam tárizli maymıl anthropoid ape; anthropomorphous; • miymandos adam hospitable person; • ol júda miymandos adam edi he kept on open house; • ersi (qızıq) adam crank, eccentric (man); oddity, queer fish; • ol qanday qızıq adam! what a funny man he is!, what a funny woman she is!, eccentric woman; •  adamnıń sózine emes, qılıǵına qara (naqıl) a honey tongue, a heart of gall; • altın-otta, adam miynette biliner (maqal) fire tries gold, misery tries brave man.

Derekler

1. QARAQALPAQ TILINIŃ TÚSINDIRME SÓZLIGI. Jeti tomlıq. I tom. Nókis, «Qaraqalpaqstan» baspası, 2023-jıl.
2. QARAQALPAQSHA-RUSShA SÓZLIK. Professor N. A. Baskakovtıń redaktorlewinde, Moskva, Shet til hám milliy sózlikler baspası, 1968-jıl.
3. QARAQALPAQSHA-ANGLICHANShA SÓZLIK. V. D. Arakin. Nókis, «Qaraqalpaqstan» baspası, 1970-jıl.